Τί είναι η ΧΑΠ; Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι ένα από τα συχνότερα αναπνευστικά νοσήματα στην Ελλάδα, όπως και σε όλο τον κόσμο. Χαρακτηρίζεται από χρόνια αναπνευστικά συμπτώματα (δύσπνοια, βήχα, παραγωγή βλέννας), που οφείλονται σε χρόνιες βλάβες των αεραγωγών (χρόνια βρογχίτιδα/ βρογχιολίτιδα) ή και του πνευμονικού παρεγχύματος (πνευμονικό εμφύσημα). Οι παραπάνω βλάβες προκαλούν σημαντική απόφραξη και περιορισμό στη ροή του αέρα, που επιμένει ή και επιδεινώνεται προοδευτικά.
Πόσο συχνή είναι η ΧΑΠ; Είναι μία από τις 5 πρώτες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Στην Ελλάδα καταγράφονται ποσοστά της τάξης του 8-10%, ενώ εκτιμάται ότι ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών δε γνωρίζει ότι πάσχει από ΧΑΠ. Είναι νόσος της μέσης και προχωρημένης ηλικίας, αν και περιγράφεται και μια ομάδα νέων ασθενών (< 40 ετών) που πάσχουν από αυτή. Χαρακτηρίζεται ως νόσος των καπνιστών και είναι πλέον -μετά την επέκταση της καπνισματικής συνήθειας στις γυναίκες- εξίσου συχνή σε άνδρες και γυναίκες.
Πού οφείλεται η ΧΑΠ;
Παράγοντες κινδύνου: Το 90% των περιπτώσεων ΧΑΠ, σε χώρες όπως η δική μας, αποδίδονται στο ενεργητικό κάπνισμα. Ωστόσο και οι μη καπνιστές, που εκτίθενται σε καπνό τσιγάρου (παθητικό κάπνισμα), όπως σε χώρους συγκέντρωσης καπνιστών πχ. χώροι εστίασης και διασκέδασης, εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο. Συναφείς προς το κάπνισμα συνήθειες, όπως το άτμισμα, το ηλεκτρονικό τσιγάρο το κάπνισμα ναργιλέ, πούρου, στριφτών τσιγάρων, πίπας, αλλά και μαριχουάνας αποτελούν επίσης παράγοντες κινδύνου.
Εκτός από το κάπνισμα υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επιβαρύνουν στην υγεία του πνεύμονα, ανεξάρτητα αλλά και αθροιστικά, και εκτείνονται από την ενδομήτριο ζωή, στη διάρκεια της παιδικής και της ενήλικης ζωής. Σε αυτούς ανήκουν: η έκθεση του εμβρύου στο μητρικό κάπνισμα, οι συχνές αναπνευστικές λοιμώξεις στην παιδική ηλικία, η συνύπαρξη βρογχικού άσθματος, τοξικοί εισπνεόμενοι ρύποι (προϊόντα καύσης βιομηχανιών, οικιακών καυστήρων, τροχοφόρων) και σε εσωτερικούς χώρους (καύση βιομάζας π.χ. τζάκια, σόμπες, πέλετ), η επαγγελματική έκθεση σε τοξικές ουσίες (κάρβουνα, σκόνες, καμένα λάδια κτλ.) όπως συμβαίνει σε εργαζόμενους π.χ. σε ορυχεία, μηχανουργεία, γεωργία, βιομηχανία.
Κληρονομείται η ΧΑΠ? Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες υπάρχουν ενδείξεις ότι τα παιδιά των πασχόντων με ΧΑΠ φαίνεται ότι νοσούν συχνότερα από ότι ο γενικός πληθυσμός. Είναι γνωστό από πολλών ετών ότι η έλλειψη της α1-αντιθρυψίνης, ενός ενζύμου προστατευτικού για τον πνεύμονα, προδιαθέτει σε ΧΑΠ. Πρέπει να αναζητείται η ύπαρξη του, σε ορισμένους ασθενείς που αναπτύσσουν τη νόσο σε σχετικά μικρή ηλικία (<45 ετών), καθότι στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει διαφορετική θεραπευτική αντιμετώπιση (θεραπεία υποκατάστασης).
Συμπτώματα της ΧΑΠ
Τα συμπτώματα της ΧΑΠ δεν εμφανίζονται πάντοτε εξαρχής. Σε αρκετές περιπτώσεις γίνονται αντιληπτά, όταν ο πνεύμονας
έχει υποστεί σημαντική βλάβη. Τα τυπικά συμπτώματα της νόσου είναι:
- Δύσπνοια (εμμένουσα, χειροτερεύει προοδευτικά με την πάροδο του χρόνου, επιδεινώνεται στην κόπωση)
- Χρόνιος βήχας (ο γνωστός ‘τσιγαρόβηχας’)
- Αυξημένη απόχρεμψη (εκκρίσεις, ‘φλέματα’)
Τα συμπτώματα αυτά συνήθως συνυπάρχουν και τα τρία ή ανά συνδυασμούς των δύο, και παρουσιάζουν εξάρσεις και υφέσεις. Οι εξάρσεις (παροξύνσεις) διαρκούν για μερικές ημέρες και μπορεί να αποτελέσουν αιτία νοσηλείας αν δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως.
Ειδικότερα όταν τα κύρια συμπτώματα είναι ο καθημερινός βήχας και η παραγωγή βλέννας για τουλάχιστον 3 μήνες το χρόνο, ο ασθενής πάσχει από χρόνια βρογχίτιδα. Το πιο σταθερό από τα τρία χρόνια συμπτώματα είναι η δύσπνοια (λαχάνιασμα, αίσθηση ότι λείπει αέρας). Η δύσπνοια είναι σχεδόν πάντα παρούσα σε προχωρημένα κυρίως στάδια, οπότε οι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν υποξαιμία και αναπνευστική ανεπάρκεια (δηλαδή χαμηλή συγκέντρωση οξυγόνου στο αίμα τους) ή και καρδιακή ανεπάρκεια (πρήξιμο-οιδήματα άκρων).
Συχνά οι ασθενείς με ΧΑΠ επισκέπτονται τον πνευμονολόγο γιατί ταλαιπωρούνται από συχνές λοιμώξεις αναπνευστικού, που καθυστερούν να θεραπευτούν. Επίσης αρκετά συχνά αναφέρουν συριγμό, σφίξιμο στο στήθος, μειωμένη ενέργεια, εύκολη κόπωση, μειωμένο σωματικό βάρος.
Διάγνωση της ΧΑΠ
Υποψία για τη διάγνωση της ΧΑΠ τίθεται, όταν υπάρχουν τουλάχιστον ένα από τα τρία τυπικά συμπτώματα της νόσου (βήχας, δύσπνοια, παραγωγή βλέννας) και /ή ιστορικό έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου. Η τελική διάγνωση απαιτεί τη διενέργεια μιας άρτιας Σπιρομέτρησης πριν και μετά τη χορήγηση βρογχοδιαστολής (ΒΔ) από ειδικό πνευμονολόγο. Η Σπιρομέτρηση μετρά τη λειτουργικότητα της αναπνοής και των πνευμόνων (πόσο όγκο αέρα εισπνέεις και εκπνέεις και εάν αυτό γίνεται εύκολα ή όχι). Για να τεθεί η διάγνωση της ΧΑΠ, θα πρέπει η μετά ΒΔ σπιρομέτρηση να καταγράψει μη αντιστρεπτή απόφραξη της ροής αέρα .
Ο πνευμονολόγος στη συνέχεια για να προσδιορίσει το στάδιο της ΧΑΠ, θα εκτιμήσει το ιστορικό παροξύνσεων τον τελευταίο χρόνο, τη σοβαρότητα της δύσπνοιας με ειδικά ερωτηματολόγια (CAT, mMRC) και τα αποτελέσματα άλλων εξετάσεων που μπορεί να χρειαστούν κατά περίπτωση όπως: Ακτινογραφία ή Αξονική Θώρακος, μέτρηση στατικών όγκων/ διάχυσης, μέτρηση αερίων αίματος, εξετάσεις αίματος (γενική αίματος, έλεγχος της ηπατικής και νεφρικής λειτουργίας, επίπεδα α1- αντιθρυψίνης κτλ.).
Θεραπεία της ΧΑΠ
Η ΧΑΠ μπορεί να προληφθεί κυρίως αποφεύγοντας ή τουλάχιστον σταματώντας /περιορίζοντας έγκαιρα την έκθεση στο κάπνισμα και σε άλλους γνωστούς παράγοντες κινδύνου. Όταν διαγνωσθεί η ΧΑΠ, υπάρχουν θεραπείες που επιτυγχάνουν την ανακούφιση των συμπτωμάτων, τη βελτίωση της αναπνευστικής λειτουργίας, την πρόληψη των παροξύνσεων και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών. Διακρίνονται σε:
- Φαρμακολογικές (Βρογχοδιασταλτικά, Αντιφλεγμονώδη, αντιβιοτικά, βλεννολυτικά φάρμακα)
- Μη Φαρμακολογικές (Διακοπή καπνίσματος, αντιπνευμονιοκοκκικός /αντιγριπικός εμβολιασμός, προγράμματα πνευμονικής αποκατάστασης/ αναπνευστικής φυσικοθεραπείας, οξυγονοθεραπεία, Μη επεμβατικός μηχανικός αερισμός)
- Επεμβατικές- κυρίως σε σοβαρό πνευμονικό εμφύσημα (Χειρουργική μείωση πνευμονικού όγκου, Βρογχοσκοπική μείωση του πνευμονικού όγκου με τοποθέτηση μονόδρομων ενδοβρογχικών βαλβίδων, μεταλλικών ελασμάτων, εφαρμογή ατμού, πολυμερούς αφρού κτλ.)
Το άρθρο υπογράφει η κα Τσουκνίδα Αικατερίνη Πνευμονολόγος -Φυματιολόγος τ. Επιμελήτρια ΕΣΥ, ΜSc Clinical Pharmacology & Therapeuics, Μsc Iατρική του Ύπνου
Για επιπρόσθετη υποστήριξη, τηλεφωνείτε στο πολυιατρείο ΚΟΣΜΟΫΓΕΙΑ Σκοπέλου (τηλ. 2424024500) για να κλείσετε ραντεβού με την Πνευμονολόγο-Φυματιολόγο κα Τσουκνίδα Αικατερίνη.